29 Mart 2007BlogItemBody$>
Bir anlatıda olayları okura aktaran, anlatan kişidir anlatıcı. Bu açıdan öykülemenin ayrılmaz parçasıdır. "Olayı kim anlatıyor?" sorusu bizi anlatıcıya götürür. Anlatıcının kimliği ve olayla ilişkisi, öykünün okuyucu üzerindeki etkisini belirleyen etkenlerden biridir. Olayların "ben" birinci kişi ağzından anlatıldığı yapıtlarda, bu "ben" her zaman yazarın kendisi değildir. Günce, anı, mektup gibi yazın türlerinde yazarın kendisi olan "ben", kurmaca anlatılarda (öykü, roman, oyun vb.) bir sözcüdür, öyküyü anlatan kişidir. Öyküyü anlatması için yazar tarafından seçilmiş, yaratılmış, kurmaca bir kişidir. Anlatıcı da tıpkı kahramanlar gibi soyuttur, yaşadığımız dünyada bir karşılığı yoktur. Oysa yazar özel ve toplumsal yaşamı ile somut bir gerçekliktir, aramızda yaşayan bir kişidir. Anlatı metinlerde olay, ya olayı yaşayan(1. tekil) kişi tarafından anlatılır. Bu kişi yaşadığı olayı ve olay hakkındaki yorumunu iletir bize ya da anlatıcı, olayı, kahramanından "o" diyerek (3. tekil kişi ağzından) anlatır. Anlatıcı dışardan bakan bir gözlemci olarak başlıyor anlatmaya; daha sonra kahramanının düşüncesine girerek işi gözlemciliğin ötesine götürüyor.
Roman ve öykülerde olaylar bu iki anlatıcıdan biri tarafından anlatılır.

a. Birinci kişi anlatıcı/ben öyküsel anlatıcı: Olay “ben” söylemiyle anlatılmaktadır. Birinci kişi anlatıcı iki konumda bulunabilir:
1. Kahraman birinci kişi anlatıcı: Öykü kahramanı olayları kendisi anlatır. Bir başka deyişle okuyucu, olayı, yaşayan kişiden dinlemektedir. Olay canlılık ve inandırıcılık kazanarak okuru içine alır. Kahramanın yazarla benzer bir mesleği ya da konumu paylaşması, okurda anlatıcının kurmaca değil, yazarın kendisi olduğu duygusunu uyandırır. Anlatıcı olayın başkişisi olduğuna göre, kendini, olaylara bakışını rahatlıkla anlatabilme imkanını bulmuştur. Ancak bu rahatlık yalnızca birinci kişi kahramanın bakışı için geçerlidir.
2.Gözlemci birinci kişi anlatıcı: Olayları “ben” diye anlatır; ama öykünün başkişisi değildir, yalnızca bir gözlemcidir; ne öyküyü ne de öykü kahramanlarını etkiler. Kimi zaman ikinci dereceden bir kahraman olarak öyküde yer alabilir. Bu “gözlemci anlatıcı birinci kişi” olarak öyküyü anlatırken olay ve kişilerle ilgili olarak hem kendi nem de başka tanıkların gözlemlerini, görüşlerini aktarabilir. Belgesel roman türünde olduğu gibi.
b. Üçüncü kişi anlatıcı: Üçüncü kişi anlatıcının anlattıklarıyla ilgili tutumu her yapıtta aynı değildir. Anlatıcının tutumuna bağlı olarak üçüncü kişi anlatıcı şu başlıklar altında toplanabilir:
1.Egemen / İlahi üçüncü kişi anlatıcı: Geleneksel öykülemede öykü, üçüncü kişi tarafından anlatılır. Bu üçüncü kişi sanki tüm güçlere sahiptir. Kahramanların; düşüncelerini, ruhsal durumlarını, niyetlerini bilir ya da sezer; geçmişlerini ve geleceklerini bilir; her zaman ve her yerdedir, aynı anda farklı yerlerde meydana gelen olayları betimler. Kısaca, olayın tüm ayrıntılarını, görünen ve görünmeyen tüm yönlerini bilmektedir. Anlatının tüm verilerine egemendir. Bu bilgisi çerçevesinde, öykünün yaratıcısı olduğunu da sezdirir bize. Olayları açıklar, yorumlar.
2.Gözlemci üçüncü kişi anlatıcı: Egemen anlatıcının bu sınırsız bilgisi okuyucunun öykünün gerçekliğine olan inancını sarsar. Çünkü anlatıcı olayı yaratmış olduğunu okuyucuya hissettirmektedir. Üçüncü kişi anlatıcının bu tavır dışına çıkarak, olayların ve kişilerin gerisine çekildiği öykülemeler de vardır. Anlatıcı gördüğünü duyduğunu nesnel ve yansız bir biçimde anlatır. Kahramanların düşünceleriyle ilgili bilgilere ve öznelliğine yer verilmez. Burada esas olan anlatma ve göstermedir.
3. Kahraman üçüncü kişi anlatıcı: Anlatıcı sanki anlattığı kahramanın kimliğine bürünür. Kahramanın düşündüğü ve hissettiği şeyi anlatır. Okur, her şeyi o kahramanın gözüyle görür, onun düşünce ve heyecanlarını paylaşır; onun kadar bilir.
lign: center">--------------------oOo--------------------

<$BlogItemDateTi09:43ogItemArchiv2007/03/#7943987568723942853r7943987568723942853orMecazz<$BlogItemPermalhttp://talsayak.blogspot.com/2007/03/anlatc-ve-bak-alar.htmlMainOrArchiveParo

<$BlogItemCommen7
    Anonymous AdsızBlogCommentNum6422162918087912095 permalink"><$BlogCommentDat29 Mart, 2007 22:17ommentDel i> Anonymous AdsızBlogCommentNum8608143979073667186 permalink"><$BlogCommentDat19 Nisan, 2007 20:04ommentDel i> Anonymous AdsızBlogCommentNum3420169141376141944 permalink"><$BlogCommentDat11 Aralık, 2007 21:45ommentDel i> Blogger evrimBlogCommentNum967294362306948730 permalink"><$BlogCommentDat20 Eylül, 2008 14:05ommentDel i> Anonymous AdsızBlogCommentNum5747557259565381738 permalink"><$BlogCommentDat08 Kasım, 2010 23:00ommentDel i> Anonymous AdsızBlogCommentNum6196136122272626355 permalink"><$BlogCommentDat18 Aralık, 2010 23:36ommentDel i> Anonymous AdsızBlogCommentNum6854955009617761165 permalink"><$BlogCommentDat20 Şubat, 2011 22:19ommentDel i> <$BlogItemCreateYorum GöndermenRL$>"><< http://talsayak.blogspot.com/a>